Okunması Gereken Kitaplar: Karartma Geceleri

Karartma Geceleri

Merhaba Arkadaşlar...

Okunması gereken kitaplar bölümümüzde bugün usta kalem Rıfat Ilgaz'ın eseri ''Karartma Geceleri'' inceleyip değerlendireceğiz... Her zaman söylediğim gibi hiçbir esere okunmalı veya okunmamalı diye bir yorum yapılmamalıdır. Her esere saygı gösterilmelidir...

Neden ''Karartma Geceleri'' ?

İkinci dünya savaşı zamanlarında geçen romanda yazıları, şiirleri toplatılan ve yayınlanmayan öğretmen Mustafa Ural'ın hikayesi anlatılmaktadır. Roman o kadar başarılıdır ki hem sinemaya girmiş hem de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından temel eserler listesine girmiştir...

Daha detaylı olarak konusu bölümünde anlatacağım...

Roman ilk olarak 1974 yılında basılmıştır. Yukarıda girişte gördüğünüz kapak tasarımı 6. baskıya aittir ve asker ve Mustafa öğretmen temalıdır. Diğer bir kapak tasarımında ise hapishane teması işlenmiştir ve en son baskı bu tasarıma aittir, nedenini konusu bölümünde anlatacağım... En son 2016 yılında basıma giren ''Karartma Geceleri'' 276 sayfadan oluşuyor. Son baskıyı İş Bankası Kültür Yayınları yapmıştır...

Peki ''Karatma Geceleri''nin Konusu Nedir?

İkinci Dünya Savaşı'nın Türkiye'de etkisini gösterdiği 1940'lı yıllarda ülkede sıkı yönetim hakimdir. Çay, odun gibi ihtiyaçlar fazlasıyla lükstür o dönemde ve ekmek karne uygulamasıyla verilmektedir. Bir Türkçe öğretmeni olan Mustafa Ural, toplumun yaşadığı sıkıntıları konu alan ve yaşanılan dönemi eleştiren bir şiir kitabı yazar. Kendisini toplumcu bir sanatçı olarak ifade eden Mustafa'ya eleştirilerinden dolayı solcu damgası vurulur, hakkında yakalama kararı çıkarılır ve kitabı toplatılır...

Romanın ana karakterleri; Mustafa Ural, Şükran Hanım, Aliş, Ayten, İlhan Paytak, Cengiz, Nihat'dır...

Romanın başkahramanı Mustafa, sorgulanmak üzere Emniyet Müdürlüğü’ne götürülür. Tek başına kaldığı odada, duyduğu seslerden Bayburtlu Necati, Sotiri, İdamlık Ömer adlı tutukluların da olduğunu anlar. Anlamadığı buraya getirilişinin kaçıncı günü olduğudur. Duvarların gerisinde kalan bu kişileri adlan söylenip çıkardıkları zincir sesinden, ayak sürümesi gibi seslerden tanımaya başlar. Bir gece ‘alarm’ var diyerek, herkes uyandırılır, konuşmak yasaklanır, ikişer ikişer zincirlenirler. Mustafa Halil’le zincirlenir. Mustafa, birden İdamlık Ömer’le karşı karşıya gelince aralarında bir konuşma geçer. Halil’in konuştuğunu sanırlar. O da Halil’i ihbar etmektense, kendisinin konuştuğunu kabul eder. Daha sonra Mustafa’yla birlikte ikisini aynı taş odaya kapatırlar. Mustafa Halil’le dertleşmeye başlar. Orada “Palaskasız subaylar” vardır, onlar gibi tutukludurlar. Ama onlara hiçbir şekilde kötü muamele yapılmaz. Bunlar Irkçı-Turancı subaylardır. Üstelik de bunlar orada bulunan öteki tutukluları döverler. Halil Mustafa’ya suçunu sorar. Niçin tutuklu olduğunu anlatamaz düşünür...

Mustafa Türkçe öğretmenidir. Sıkıyönetim bölgesindedir. Mustafa, rahatsız olduğu için bir süre sanatoryumda kalmıştır. Bu yüzden raporludur. Bir öğretmen arkadaşı yanına gelir; eserlerinin tehlikeli görüldüğünü ve dikkatli davranması gerektiğini söyler. Kitapları toplatılmaktadır. Mustafa, arkadaşından sonra evine gittiğinde apartmanın kapısında polisleri görür. Ayten, gelmemesi için uyarır. Mustafa, hakkında tutuklanma kararının çıktığını anlar ve ne yapacağını şaşırır. Karısının yanına gider ve şifreli bir şekilde durumunu anlatır. Eşi, ona bir miktar para verir. Mustafa, hep yakalanacağı korkusu ile İstanbul sokaklarını dolaşır. Arkadaşı asteğmen İlhan’ın yanına gider. Ondan kimsenin şüphelenmeyeceğini düşünür. Fakat arkadaşı ona çok soğuk davranarak başını derde sokmamasını anlatır ve teslim olmasını söyler. Mustafa, çok büyük hayal kırıklığına uğrar ve dostluklarının bittiğini söyleyerek oradan ayrılır. Gece evine gider. Karısı polislerin her yerde onu aradığını ve kitaplarının tamamen toplandığını söyler...

Mustafa polisten kaçmaya başladığından beri bir ay geçmiştir. Maaşını karısının yardımı ile alır. Bir gün Ayten’le buluşur. Ayten, hocasına yazdığı hikâyeleri okutur. Bir de Şükran’ın İlhan’la gezmeye gittiğini söyler. Mustafa’nın kalbine bir şüphe düşer. Karısının ve çocuğunun başında olmamasının sonunun böyle olmamasına şaşırmaz...

Tarih 24 Mayıs’tır. Mustafa’nın sağlığı hücrede kalmaya müsait hale gelmiştir. Artık yakalansa dahi hapishane koşullarında yaşayabileceğini düşünmektedir. Ve beklenen gün gelir. Mustafa önceden karşılaştığı polisle karşılaşır. Polis onun önceki sefer yalan söylediğini öğrenmiştir. Apar topar onu emniyete götürür...

Mustafa Ural ve Halil taş odada gözaltında iken bir gelişme olur. Mustafa, savcıya sevk olunmuştur. Mahkemede Mustafa’yı kötü bir sürpriz beklemektedir. Karısı Şükran da oradadır. Fakat karısının onun savcıya sevk olunduğunu bilmesine imkân yoktur. Bir başka mesele için orada olmalıdır. Birden bir duruşmada İlhan’ı görür. İlhan işlediği suçtan dolayı askerler tarafından sorguya çekilmektedir...

Karartma Geceleri, Yusuf Kurçen tarafından filmi çekilmiştir...

2004 yılında da 100 temel eser listesine girmiştir...

RIFAT ILGAZ

Usta kalemin bu güne kadar; 11 roman, 14 şiir kitabı, 21 öykü, 10 çocuk romanı, 7 tiyatro oyunu ve bir çok anı ve köşe yazarlığı vardır. Bir çok eseri elbette sinemaya uyarlanmıştır, en çok bilineni ''Hababam sınıfı''dır. Bir çok dile kitapları çevrilmiştir.

Elbette ilerleyen günlerde okuduğum romanlarını sizlerle paylaşacağım...